A miña descuberta de Derrida no 2017:
1. Palabras chave en
Derrida
Coñecemento,
textual, descentralización, opostos (termo privilexiado/reprimido),
iconos tentan conxelar o xogo de opostos destacando a un membro,
movemento libre, inexistencia.
2.
Conflito e teatro
Para empezar, este
filósofo foi toda unha descuberta para min. Nunca antes lira algo
parecido ás súas reflexións... Sempre fun moi consciente de que a
vida en xeral baséase en opostos e en contradicións, pero non sabía sobre unha teoría que demostrase que non hai
enfrontamento. Isto xera un caos na
miña mente e excitación por ter a posibilidade de romper as miñas
estruturas de pensamento.
En relación co
teatro, por unha banda, reconfórtame o feito de que alguén diga que
non hai conflito. Porque sempre se di que se non hai conflito, non
hai teatro. Coma se o conflito fóra a base de todo. Pero eu quero
crer que se pode admirar algo sen conflito, e que ese algo non perda
o interese. Non sei ata que punto ocorre isto no posdrama. Ao final,
isto se ve reflectido no feito de que todas as historias están xa
contadas, o que as fai únicas e orixinais son a forma de contalas. O
como en lugar do que, a emoción en lugar da lóxica, a liberdade en
lugar da opresión.
Por outra banda, a
actividade de resaltar a emoción é bastante romántica. O
Romanticismo en si é un movemento contraditorio á Deconstrucción,
xa que é unha forma de pensamento moi espiritual e simbólica. A
Deconstrucción, no entanto, intenta romper con estes signos,
non existen: nada do que construímos existe realmente.
Polo tanto, o
teatro quizais sexa unha arte contraria á Deconstrucción.
Posiblemente como calquera arte, xénero e incluso linguaxe, xa que a
linguaxe é algo inventado. Derrida emprega a propia linguaxe para
explicar que non existe.
3.
Significación do concepto de “differánce” e Kandinsky
Todas as teorías
humanas son distintas pero sempre teñen puntos en común, polo noso
modo de pensamento e por todas as influencias que non chegan. A
postergación da definición de differánce é comparable da
pirámide da que fala Kandinsky no seu libro De lo espiritual en el arte (1911, ed. 2011), unha pirámide que
representa a evolución da arte, sempre guiada pola artista que se
sitúa na cúspide, permanentemente inintelixible para os seus
coetáneos, pero adorada polas seguintes xeracións. É unha
estrutura en continuo movemento, polo que nunca hai un presente,
senón que como di Derrida, un rastro do momento pasado que
desaparece todo o tempo, converténdose nun momento futuro, deixando
continuamente unha pegada de si mesma.
Ambos empregan
conceptos ou explicacións moi similares, un para falar dun concepto
da linguaxe e outro para falar da arte ao longo da historia, pero
chegando a unha conclusión parecida.
Dalgún xeito, todo
isto parece ir en contra da teoría de Derrida: sempre hai centros,
neste caso, é o movemento fronte a quietude. Ambos din que a vida é
movemento: differánce é movemento, arte é movemento.
Derrida afirma que se o concepto de differánce se puidese
reducir a un significado nun tempo concreto, a propia filosofía do
termo sería un error.
Atopo un espazo
baleiro, quizais produto da miña falta de comprensión, asociado á
teoría: para explicala ten que alzar sempre un termo sobre o seu
contrario: movemento/ quietude, descentralización / centralización,
etc. Precisamente Derrida emprega a propia lóxica da linguaxe para
destruílo... pero, ata que punto é isto posible? Ata que punto non
é un acto hipócrita?
4.
Obsesión con atopar un centro
Supoño que esta
situación é inherente á condición humana, xa que precisamos
agarrarnos a algo para todo, incluso para o simple feito de vivir.
Todas as teorías teñen que atopar un centro, algo invariábel.
Supoño que ese algo no teatro é o conflito. Como di Derrida
(apoiándose en Niestzche), se a condición humana é variable, non
nos podemos empeñar en buscar o invariable.
Na arte e no
teatro
Derrida aspira a
deconstruír os conceptos, pois os significados son construcións.
Isto vai moi ligado a calquera representación artística, xa que nos
empeñamos en definir os movementos, en delimitar, en reducir a un
punto común, cando a arte é moito máis que iso, a súa natureza é
libre, sen límites, abstracta, sen tanta lóxica.
Coa súa teoría,
penso que Derrida aspira á liberdade. A liberdade de crear un mundo
real, fóra da necesidade e opresión de crear conceptos para vivir
en sociedade. E esa liberdade levaría a unha verdade: ao caos. A
orde é unha construción humana obsesiva. Nada é finito e nada é
totalmente lóxico. Todo é variable e inconstante chegado un
momento, pois a lóxica e o sentido tamén son construtos para
“entender” o mundo... adoro esta visión tan propia do teatro do
absurdo de que soamente ten sentido interpretar para destapar os
propios mecanismos da interpretación. Tamén me fascina o feito
(hipócrita ou brillante) de que definir o concepto de Deconstrucción
sexa unha actividade que vai en contra das propias reflexións do
autor.
Na sociedade
Derrida fai
referencia a Ferdinaud de Saussure, que postula que a linguaxe está
baseada na relación, as palabras son elementos nun sistema de
diferencias, e os elementos non terían sentido por si mesmos. Só
teñen sentido en relación a algo, como a differánce. Como
as persoas.
Ao falar da pegada,
refírese a algo que depende doutros dous obxectos, porque é a proba
de que un estivo en contacto co outro.
Deberiamos aplicar
esta lóxica no ámbito vital, de relación, acabando
co individualismo presente no século XXI, un fenómeno probablemente
tan difícil de romper como o patriarcado ou as políticas verticais.
5.
Reforzar o membro reprimido
A Deconstrucción
relaciónase coas teorías feministas e co recente termo feminazi.
Derrida é un bo punto de apoio (xa que en principio, precisamos dun
centro no que apoiarnos, que nos guíe, para expresarnos) para
explicar como se pode chegar a unha equidade total.
O feminismo aspira
a ese triángulo do que fala, a esa figura perfecta na que non hai un
centro (moi divertida a idea de que o triángulo = número tres =
desequilibrio = necesidade dun centro), na que todo flúe libremente
e homoxeneamente, nada resalta.
“Para evitar a
ansiedade sempre temos a necesidade de construír novos centros, de
asociarnos con eles e marxinar aqueles que son distintos dende os
seus valores centrais”. Esta frase paréceme o resumo da
esencia da Humanidade e da nosa capacidade de relación.
Sempre se di que
precisamos crer en algo para continuar, darlle sentido á vida, pois
o meu sentido sería a esperanza de que nun futuro se rompa, ao igual
que o patriarcado, conceptos como a desigualdade nas relacións
humanas ou as políticas verticais. Que non haxa grupos privilexiados
e non privilexiados (homes/mulleres, populares/frikis,
heterosexuais/homosexuais, figuración/abstracción,
proxenitores/fillxs, etc)... demasiado utópico.
É moi difícil
afastarse das políticas verticais, dos centros de control, a nosa
forma de relacionarnos dende o principio dos tempos baséase en
membros con poder e reprimidos; porque non estamos acostumadxs a
asumir responsabilidades nin a cedelas en caso de telas, estamos
demasiado sumidxs nos esquemas sociais. Polo tanto, sería idílico
pero moi difícil rematar coa inxustiza no mundo, con ese
desequilibrio de balanzas constante.
6.
Conclusión
Os
postulados de Jacques Derrida parécenme asombrosos. Baséanse nun
esquema moi complexo pero total, que se pode aplicar a moitos ámbitos
para á súa análise. É unha especie de modelo
polo cal filtrar todo o
coñecemento e a información que nos leva a un modo de pensamento
moi próximo ao absurdo e á banalidade
da vida humana: nada é, nada importa, todo é un construto. Todo é
produto da necesidade humana
de crer. Nada existe e todo non existe. Sitúase
máis alá do ateísmo e da relixión, nun novo punto de vista, na differánce.
